100 χρόνια από την απελευθέρωση του Κιλκίς (1913 – 2013)

Το 2013 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απελευθέρωση του Κιλκίς, έπειτα από μια ιστορική μάχη και τη θυσία χιλιάδων Ελλήνων. Συμπληρώνονται 100 χρόνια ιστορίας ποτισμένα με αίμα, ιδρώτα, πόνο αλλά και χαρά και δημιουργία. Το Κιλκίς τιμά τα πρόσωπα, τους χιλιάδες επώνυμους ή ανώνυμους αγωνιστές, υποκλίνεται στις θυσίες τους, γιορτάζει τη χαρά της ελευθερίας, προσβλέπει στην πρόοδο και στην ανάπτυξη. Καλό είναι, με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων, να θυμηθούμε ή και να γνωρίσουμε κάποια σημαντικά στοιχεία εκείνης της μάχης :

Μετά την απροειδοποίητη επίθεση του Βουλγαρικού Στρατού την νύχτα της  16-17ης Ιουνίου 1913 χωρίς να έχει προηγηθεί κήρυξη πολέμου, κατελήφθη η Γευγελή, αποκόπτοντας την επικοινωνία μεταξύ Ελληνικού και Σερβικού Στρατού.  Οι Βούλγαροι στρατηγοί φαινόταν σίγουροι για τη νίκη γεγονός που έκανε τον Βούλγαρο Στρατηγό Σαρόφ να κομπάζει: “Η Θεσσαλονίκη θα καταληφθεί σε 9 ώρες και το Βελιγράδι σε 5 ημέρες. Οι Έλληνες έχουν ένα στρατό πλασιέ και εμπόρων και οι Σέρβοι ηττήθηκαν κατά κράτος το 1885". Τα 2 βουλγαρικά τάγματα στη Θεσσαλονίκη περίμεναν να ενωθούν με τους συντρόφους τους εντός μιας ημέρας.  Ο Υποστράτηγος Καλάρης, διοικητής της ΙΙ Μεραρχίας του Ελληνικού Στρατού, απέστειλε στον διοικητή των Βουλγαρικών δυνάμεων που ευρίσκοντο εντός της πόλης της Θεσσαλονίκης το ακόλουθο μήνυμα: 

 "Αξιότιμε κκ Διοικητά 

Δεδομένου ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα άρχισαν τις εχθροπραξίες στην ύπαιθρο εναντίον τους Ελληνικού Στρατού, έχω την τιμή να σας ζητήσω να αποχωρήσετε από την πόλη της Θεσσαλονίκης εντός μιας ώρας μετά την παράδοση αυτού του μηνύματος. Τα όπλα των ανδρών σας πρέπει να παραδοθούν στους αξιωματικούς μας, ενώ οι δικοί σας αξιωματικοί μπορούν να διατηρήσουν τους ξίφη τους. Ένα τρένο θα μεταφέρει εσάς και τους άνδρες σας με στο μέτωπο και θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα που θα τους επιτρέψουν να περάσουν με ασφάλεια στην πρώτη γραμμή. Μετά το πέρας της προθεσμίας αυτής, με μεγάλη θλίψη, σας στρατεύματα θα θεωρηθούν εχθρικά. Θεσσαλονίκη, 17 Ιουνίου 1913".

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Βούλγαροι αρνήθηκαν το τελεσίγραφο και από το απόγευμα της 17ης Ιουνίου, δέχθηκαν επίθεση από την ελληνική ΙΙ Μεραρχία & τους Κρήτες της Κρητικής Χωροφυλακής και αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Την 18η Ιουνίου, ο ελληνικός στρατός κινήθηκε εναντίον των Βουλγάρων επί της γραμμής Κιλκίς-Λαχανά της οποία ο Ιβανόφ είχε ενισχύσει σημαντικά τους τελευταίους 9 μήνες. Η περιοχή προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα, αφού το πεδίο είναι εντελώς ανοικτό και προσφέρει τέλεια παρατήρηση και τομείς πυρός. Κρατώντας αυτή τη γραμμή, οι Βούλγαροι, ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν τις Σέρρες ,το Σιδηρόκαστρο , Δοϊράνη και καθώς και να ελέγχουν τις γέφυρες του ποταμού Στρυμόνα, γεγονός σημαντικό για τον περαιτέρω ανεφοδιασμό, ενώ παράλληλα εξασφάλιζαν την απόσυρσή τους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. 

Οι Βούλγαροι ανέπτυξαν 32 τάγματα Πεζικού, 1 Σύνταγμα Ιππικού και 62 πυροβόλα (ΙΙΙ Μεραρχία Πεζικού Division, 1/Χ Ταξιαρχία Πεζικού, 2 Ανεξάρτητες Ταξιαρχίες Πεζικού, ΧΙ Ταξιαρχία Πεζικού ως εφεδρεία, 5 Τάγμα Συνοριοφυλακής, 10ο Τάγμα Συνοριοφυλακής, 10ο Σύνταγμα Ιππικού). Στρατάρχης ήταν ο Στρατηγός Ιβάνοφ.

Οι συνολικές δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού ήταν 73 τάγματα Πεζικού, 33 τάγματα Πυροβολικού, 9 τάγματα Ορεινού Πυροβολικού, 8 Μοίρες Ιππικού (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V, VI, VII, X Μεραρχίες Πεζικού, Ταξιαρχία Ιππικού). Επικεφαλής των ανωτέρω δυνάμεων ήταν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος. 

Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 19ης Ιουνίου 1913, 4 ελληνικές Μεραρχίες (II, III, IV, V) και η Ταξιαρχία Ιππικού κινήθηκαν για να καταλάβουν την πόλη του Κιλκίς. Η δύναμη των Βουλγαρικών φυλακίων που συνάντησαν πολέμησε πεισματικά. Μια σκληρή και αιματηρή μάχη διεξήχθη και οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν τη γη σπιθαμή με σπιθαμή. Το 1ο Σύνταγμα Πεζικού έλαβε θέση στα υψώματα πέριξ του χωριού Μάντρες και το 16ο Σύνταγμα Πεζικού ανατολικά της Πικρολίμνης. Καθώς περνούσε η ημέρα, η επίθεση γενικευόταν. Οι Μεραρχίες αντιμετώπισαν σοβαρές απώλειες, αλλά στο τέλος οι Βούλγαροι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν προς τη γραμμή Λειψύδριον -Ύψωμα Μαυρονέρι - Γυναικόκαστρο. Κατά τη διάρκεια της ημέρας που ακολούθησε οι Βούλγαροι υποχώρησαν, αλλά ο πόλεμος δεν είχε ακόμα τελειώσει. 

Νωρίς το πρωί τις 20ης Ιουνίου 1913, τα Συντάγματα της V Μεραρχίας (16ο-22ο-23ο) μετά από μια σκληρή και αιματηρή μάχη κατέλαβαν το σιδηροδρομικό σταθμό Κρηστώνης, το νότιο τμήμα του χωριού και τα γύρω υψώματα. Ωστόσο, παρά τις γενναίες προσπάθειες δεν μπορούσαν να προχωρήσουν προς το Κιλκίς λόγω του συνεχούς βομβαρδισμού του εδάφους από τα Βουλγαρικά πυροβόλα. Η IV Μεραρχία πολέμησε με θάρρος και μέχρι το μεσημέρι κατέλαβε το ανατολικά υψώματα του χωριού Κρηστώνη και ήρθε σε επαφή με την κύρια γραμμή άμυνας του εχθρού. Οι απώλειες ήταν τεράστιες. Η ΙΙ Μεραρχία βάδισε υπό το πυρ του βουλγαρικού πυροβολικού, κατέβαλε τον εχθρό και κατέλαβε τα ανατολικά υψώματα πέριξ του χωριού Ποταμιά. Η ΙΙΙ Μεραρχία, μετά από μια σκληρή μάχη, διέλυσε τις Βουλγαρικές γραμμές και κατέλαβε το Λεβεντοχώρι, τη Μεγάλη Βρύση και το χωριό Βαπτιστής.  Η Ταξιαρχία Ιππικού βάδισε προς τα χωριά Μεγ. Βρύση και Καστανιές , αλλά εξαιτίας της άφιξης ενισχύσεων του εχθρού(τμήματα της ΧΙ Μεραρχίας Πεζικού) αναγκάστηκε να υποχωρήσει με μεγάλες απώλειες. 

Παρά τις νίκες του Ελληνικού Στρατού, η πόλη του Κιλκίς ήταν ακόμα σε βουλγαρική χέρια. Ωστόσο έπρεπε καταληφθεί πάση θυσία. Γεμάτος αγωνία, ο διοικητής του Ελληνικού Στρατού αποστέλλει σε όλα τα τμήματα την ιστορική εντολή, η οποία έδειξε την αδάμαστη θέληση για την τελική νίκη: "Αύριο, απαιτώ την πτώση του Κιλκίς". 
Νωρίς το πρωί της 21ης Ιουνίου 1913, στις 03:30 η επίθεση στο Κιλκίς ξεκινά. Τα ηρωικά Συντάγματα της ΙΙης Μεραρχίας (1ο και 7ο) προελαύνουν εναντίον των Βουλγάρων. Εντός 15 λεπτών προσεγγίζουν την πρώτη γραμμή άμυνας του εχθρού. Οι Βούλγαροι πυροβολούν εναντίον των προελαυνόντων Ελλήνων . Στη 04:10 το πρωί η αμυντική γραμμή του εχθρού καταλαμβάνεται μετά από μια σκληρή μάχη.. Πίσω από την πρώτη γραμμή, ωστόσο, ήταν η δεύτερη εχθρική αμυντική γραμμή, εναντίον της οποίας επιτέθηκαν τα ελληνικά στρατεύματα. Στη 05:00 το πρωί, η δεύτερη γραμμή κατελήφθη και οι ελληνικές δυνάμεις προχώρησαν προς την τρίτη και σημαντικότερη αμυντική γραμμή. Μια άνιση μάχη διεξάγεται. Οι Έλληνες προχωρούν υπό το καταιγιστικό πυρ. Οι Βούλγαροι υπερασπίζουν τις θέσεις τους με πείσμα. Το 3ο Σύνταγμα ρίχνεται στην μάχη, υπό τις συνεχής ισχυρές αντεπιθέσεις των Βουλγάρων. Τα Συντάγματα συνεχώς κερδίζουν έδαφος, καταλαμβάνοντας και την 3η γραμμή άμυνας απωθώντας τους Βουλγάρους.

Οι άλλες Μεραρχίες (IV, V και III) αναπτύσσονται γύρω από το Κιλκίς και συνεχίζουν την μάχη εναντίων των Βουλγάρων από τις πρώτες πρωινές ώρες. Στις 11:00 το Κιλκίς καταλαμβάνεται και στις 11:15 και η ελληνική σημαία κυματίζει υπερήφανη στο ύψωμα του Αγ. Γεωργίου Οι Βούλγαροι αποσύρονται από όλο το μήκος του μετώπου. Ο διάσημος Γάλλος Στρατηγός Debeney, (Διοικητής της γαλλικής Première Armée-1ης Στρατιάς), όταν το 1913 επισκέφθηκε το πεδίο της μάχης Κιλκίς-Λαχανά, δήλωσε έκπληκτος από την ανάπτυξη των 8 Ελληνικών Μεραρχιών σε ένα τόσο μικρό πεδίο χωρίς εφεδρείες και χωρίς την δυνατότητα εκτέλεσης οποιουδήποτε τακτικού ελιγμού δήλωσε: "Αυτή η τακτική δεν ήταν ούτε γαλλική, γερμανική ... ήταν απλά ελληνική". 

Ο Στρατηγός Ivanov, Γενικός Στρατάρχης των βουλγαρικών δυνάμεων, γράφει στα απομνημονεύματά του: "Ήμασταν σε θέση να αντισταθούμε για τόσο καιρό, γιατί ο εχθρός ήταν αδέξιος, δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν πόσο σοβαρή ήταν η κατάσταση, δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν τις αδυναμίες μας .... Νόμιζα ότι είχα προβλέψει τα πάντα, ότι είχα μαντέψει τα πάντα, τα πάντα, εκτός από την ελληνική τρέλα". 

Η τριήμερη μάχη του Κιλκίς είχε τελειώσει. Η νίκη αποδείχτηκε σημαντική και προδίκασε το αποτέλεσμα του 2ου Βαλκανικού Πολέμου. Από το Κιλκίς, ο Ελληνικός Στρατός βάδισε προς την Δοϊράνη, Κερκίνη, Στρούμνιτσα, Ντελί Ρισάρ και τα στενά της Κρέσνας. Η νίκη ήταν πολύ μεγάλη, το ίδιο όμως και οι απώλειες: 8652 άνδρες νεκροί & τραυματίες (37 αξιωματικοί νεκροί, 85 τραυματίες). Δεν υπάρχουν επίσημα αρχεία για τις βουλγαρικές απώλειες. Οι Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου ανήλθαν σε 2.500 άνδρες. 

Το Κιλκίς ανέπνεε τον αέρα της ελευθερίας, τα εδάφη της πατρίδας μας είχαν μεγαλώσει.

Πηγή:     www.kilkis2013.gr